Çiğ besin diyetinin artıları ve eksileri

Natürel beslenmeyi korunması kadar hayvan haklarını desteklemesi, tüketim ekonomisine karşı duruşu gibi doğrultuları ile de popüler hale gelen Ham Besin Perhizinin faydaları ve hasarları hakkında bir hayli spekülasyon yapılıyor. Diyetisyen Emre Uzun ham yiyeceklerle beslenme mevzusundaki bilinmezleri ve öğrenilmesi gerekenleri anlattı.

Ham Besin Perhizi, taraftarlarının her geçen gün çoğaldığı, en iddialı ve en popüler perhizlerden biri. 1800’lü senelerden beri öğreniliyor ve uygulanıyor olsa da bu perhiz cinsi sıhhatli kilo kaybı, canlılığın gelişimi, çoğalan enerji lüzumunun karşılanması, kronik hastalıkların iyileştirilmesi, iyileştirilmiş genel sıhhate kavuşulması ve etrafa daha az hasar verilmesi gibi iddialarla geniş kitleleri günümüzde de cezbediyor.

Peki ama ham yiyeceklerle beslenmek gerçekten de korunulduğu kadar verimli ve tesirli mi? Bir insan taze meyveler, ham sebzeler, ham fındık ve fıstık, ham tahıl ya da nemlendirilmiş veya filizlendirilmiş baklagiller, kurutulmuş meyveler ve etler, ham tereyağı, soğuk preslenmiş zeytin ve Hindistan cevizi yağları, lahana turşusu gibi fermente yiyecekler, deniz algı harcayarak sıhhatli yaşayabilir mi? Dahası, hayatını sıhhatli bir şekilde sürdürebilir mi?

Perhiz taraftarlarının tezleri

Diyetisyen Emre Uzun, Ham Besin Perhizi’nin bel kemiğini, 40-48 °C üzerinde ısıtılmamış, arıtılmış ve pastörize edilmemiş, ilaçlarla müdahale edilmemiş, rastgele bir operasyon görmemiş gıdalar harcamanın oluşturduğunu söylüyor. Zira perhiz taraftarları, pişirme harekâtının gıdalardaki natürel enzimleri yok ettiğine inanıyor. Onlara göre bu enzimler insan sıhhati ve sindirimi için hayati kalitede; gıdalar pişirildiği zaman bu enzimler denatüre oluyor.

Pişirmenin muhtelif vitaminleri de yok ettiğinin korunulduğu bu perhizde kabul edilen yiyecek harekâta uygulamaları ise sıkma, harmanlama, kurutma, nemlendirme ve filizlendirme gibi seçenek usullerden ibaret. Böylece bu yiyeceklerde bulunan “hayat eforu”nün perhizi yapanın vücuduna aktarılabileceğine inanılıyor.

Bilimsel hakikatler

Dyt. Uzun, pişirmenin enzimleri denatüre ettiği iddiasının doğru ama yanıltıcı şekilde yetersiz olduğuna dikkat sürükleyerek, “Gerçeğinde bir hayli enzim, midenin asidik etrafında zati denatürasyona uğrar. Bu bağlamda beden, mevcut sindirim ve enerji yapımı dâhil olmak üzere kimyevi süreçleri basitleştirmek için kendi enzimlerini üretir” diyor.

Pişirmenin yiyeceklerdeki C vitamini ve B vitaminleri gibi suda çözünür olanları gerçekten de eksiltebildiğini belirten Dyt. Uzun, “Bununla beraber pişirme, likopen ve beta-karoten gibi değişik besin maddelerinin ve antioksidanların kullanılabilirliğini artırır” diyor ve ilave ediyor: “Pişirme ayrıca besindeki bazı hasarlı bileşiklerin inaktive edilmesine veya yok edilmesine de destekçi olur. Misalin, hububatlar ve baklagillerdeki lektinlerin ve fitik asitlerin eksiltilmesini sağlar ki büyük ölçülerde bulunan bu bileşikler bedende minerallerin emilimini maniler. Pişirme, hasarlı bakterilerin yok edilmesini de sağlar.”

Ham besin perhizi zayıflatır mı

Diyetisyen Emre Uzun, Ham Besin Perhizinin yüksek oranda taze meyve ve sebzenin yanı gizeme besin maddelerinden ve liften yüksek olan değişik yiyecek tüketimiyle düşük kalori alımı gibi verimler sağladığına dikkat sürüklüyor. Böylece süratli kilo kaybı sağlayan perhizin kısa vadede zaferli neticeler verebildiğini ancak uzun vadede ehemmiyetli meseleler yarattığını kaydoluyor.

Dyt. Uzun ham perhizlerin beslenme açısından balanssız olma meyline de dikkat sürükleyerek şunları söylüyor: “Bu perhizi yapanlar kalori lüzumlarını karşılamak için çoğunlukla yağlı tohum, meyve ve sebze ağırlıklı beslenir. İşte bu vaziyet, ham perhizlerin sadece kalori istikametinden değil aynı zamanda bazı vitamin, mineraller ve protein açısından da yetersiz olabileceği anlamına kazanç.”

Ham besin perhizi hasarlı mı

Dyt. Uzun bilimsel çalışmaların, Ham Besin Perhizi’nin sağladığı öne sürülen sıhhat bereketlerini ispatlamadığını, hatta bir hayli noktada bütün tersini ortaya koyduğunu söylüyor. Dyt. Uzun “Bazı çalışmalar, bu perhizin kilo kaybı, kan lipidleri gibi bazı mevzularda pozitif tesirde bulunduğu göstermiş olsa da aynı araştırmalar sıhhate negatif tesirlerin daha fazla sarihe çıkarmıştır” diye konuşuyor.

Ham Besin Perhizi hangi negatif neticelere yol açıyor?

Dyt. Uzun, Ham Besin Perhizinin bereketlerini göstermek için yapılan bir araştırmada elde edilen belirtilerle cevap veriyor:

– Bu perhizi uygulayanların kan kolesterolü ve trigliserid seviyelerinin düştüğü tespit edilmiştir. Buna rağmen HDL kolesterol seviyeleri de düşmüş ve üstelik pek çok bireyde Vitamin-B12 beceriksizliği ortaya çıkmıştır.

– Diş aşınmasında çoğalış oluşmuştur.

– Uzun süreli perhiz yapanların beden yağlarındaki kayıplar fazla seviyelere varmıştır.

– Bayanların yüzde 70’inin menstrüel siklus’larında kumpassızlık alana gelmiş, neredeyse üçte birinde ise menstrüasyonun durması meseleyi yaşanmıştır. Bu tepkinin sebebi fazla ağırlık kaybıdır.

– Şiddetli miktarda kalsiyum ve D vitamini eksikliği tespit edilmiştir.

Başka negatiflikler de var

Diyetisyen Emre Uzun bu perhizi uygulayanların karşılaşmayı beklemesi gereken değişik negatiflikleri ise şöyle sıralıyor:

– Enerjinin yanı gizeme proteinlerin, belli vitaminlerin ve minerallerin eksik hale gelmesi,

– Kalori eksikliği,

– Destek alınmadığı için bedenin vitamin ve mineral ambarlarının tükenmesi, bu tükenişle besin eksikliği problemlerinin oluşması,

– Destek alınsa dahi kalori ve protein yetersizliğinin karşılama edilememesi.

Diyetisyen Emre Uzun, tam bu negatifliklerin yanı gizeme besin alternatiflerinin hudutlu olması, soğuk yiyecek harcamaktan beğenilmemesi, devamlı taze ve organik mahsul peşinde koşmanın pahalı ve yorucu olması, besin hazırlamanın çok uzun sürmesi gibi faktörlerin özellikle bu perhize yeni başlayacak olanları yıldırabileceğine de dikkat sürüklüyor.

Ham besin perhizini çöpe mi atalım

Ham Besin Perhizinden tamamen bırakılmasa da özellikle B12 ve D vitaminlerinin kesinlikle ilave edilmesi gerektiğini belirten Diyetisyen Emre Uzun “Sıhhatlı bir hayat sürdürebilmek açısından süt, yumurta veya etin de ilave edildiği karma bir beslenme rejimi, Ham Besin Perhizinin tam mahzurlarının önüne geçebilir” diyor. Emre Uzun karma perhiz için misal bir menü de sunuyor.

İşte sıhhatli bir menü

Kahvaltı: Chia tohumlu, kırmızı meyveli badem sütü smoothie

Malzemeler: 1 su kadehi badem sütü, 2 yemek kaşığı yulaf, 1 porsiyon taze ya da donmuş meyve, 1 yemek kaşığı chia tohumu

Ara Öğün: Minik boy muz

Öğle yemeği: Domates soslu kabak spagetti

Ara öğün: Yarım avokado ve havuç dilimi

Akşam yemeği: Kapya biberli, filizlendirilmiş kinoalı salata

Ara öğün: Salatalık ve ham badem