Beyniniz için en kötü 7 besin
Beyin, bedendeki en ehemmiyetli uzuvdur. Kalp atışını, solunumu ve beden sistemini çalışır halde meblağ. Bu sebeple beyninizi sıhhatli yakalamanız çok ehemmiyetlidir.
Bazı yiyecekler beyinde negatif tesirler vazgeçebilir; belleği ve ruh halini etkileyebilir. Beslenme biçiminiz ayrıca demans tehlikesini de artırabilir. Araştırmalar, demansın 2030 senesine kadar dünya genelinde 65 milyondan fazla insanı etkileyeceğini hipotez ediyor.
Bazı yiyecekleri beslenme kumpasınızdan çıkararak beyninizi daha sıhhatli hale getirebilirsiniz. İşte beyniniz için en makûs 7 besin.
1. Şekerli meşrubatlar
Şekerli meşrubatlar arasında aromalı soda gibi meşrubatlar, sporcu meşrubatları, enerji meşrubatları ve koli meyve suları bulunur. Şekerli meşrubatların yüksek alımı yalnızca kilo almanıza neden olmakla kalmaz, tip 2 diyabet ve kalp hastalığı tehlikenizi de çoğaldırır. Aynı zamanda beyninizi negatif doğrultuda tesirler. Fazla şekerli meşrubat alımı, alzheimer hastalığı geliştirme riskini çoğaldırabilir.
Kandaki daha yüksek şeker seviyeleri diyabeti olmayan insanlarda bile demans tehlikesini artırabilir. Pek çok şekerli meşrubatın ana bileşeni, yüzde 55 fruktoz ve yüzde 45 glikozdan oluşan yüksek fruktozlu darı şurubudur. Yüksek fruktoz alımı; obezite, yüksek tansiyon, yüksek kan yağları, diyabet ve damar tıkanmalarına yol açabilir. Metabolik belirtinin bu güzergahları, uzun vadeli demans büyüme tehlikesinde de bir çoğalışa yol açabilir. Yüksek fruktozlu darı şurubu özellikle hasarlı olabilir, beyin irinine neden olur, hafıza ve bilmeyi bozar.
Şekerli meşrubatların yerine su, şekersiz buzlu çay, sebze suyu ve süt mahsulleri harcanabilir.
2. Arıtılmış karbonhidratlar
Arıtılmış karbonhidratlar, şeker ve beyaz un gibi yüksek oranda işlenmiş tanelerdir. Bu cins karbonhidratlar genellikle yüksek glisemik indekse GI sahiptir. Bu, bedeninizin bunları süratli bir biçimde hazmetmesiyle kan şekeri ve insülin seviyelerinde bir yükselmeye neden olduğu anlamına kazanç.
Bu yiyecekler daha büyük ölçülerde yenildiğinde, genellikle yüksek glisemik yüke GL sahiptir. GL, bir yemeğin porsiyon büyüklüğüne bağlı olarak kan şekeri seviyenizi ne kadar yükselttiğini gösterir. Yüksek GI ve yüksek GL olan gıdaların beyin işlevlerini bozduğu bulunmuştur.
Araştırmalar, glisemik yükü yüksek olan tek bir öğünün hem çocuklarda hem de erişkinlerde belleği bozabileceğini göstermektedir. Sıhhatli üniversite talebelerinde yapılan bir araştırma, daha yüksek oranda yağ ve arıtılmış şeker alımı olanların daha cılız belleğe sahip olduklarını tespit etti. Hafıza üzerindeki bu tesir, belleğin bazı güzergahlarını etkileyen beynin bir parçası olan hipokampüsün iltihaplanmasının yanı gizeme açlık ve dolgunluk işaretlerine yanıt verme sebebiyle olabilir. İltihaplanma; alzheimer hastalığı ve demans da dahil olmak üzere beynin dejeneratif hastalıkları için bir tehlike etmeni olarak kabul edilmektedir. Misalin, bir çalışmada günlük kalorilerinin yüzde 58’inden aşırısını arıtılmış karbonhidrat biçiminde harcayan yaşlı insanlara bakıldı. Araştırma, bu insanlarda hafif zekâsal bozulma ve değişik insanlara göre demans tehlikesinin neredeyse iki kat olduğunu tespit etti.
Düşük GI karbonhidratlar, sebzeler, meyveler, baklagiller ve bütün hububatlar gibi gıdalar sıhhatlidir.
3. Trans yağlı gıdalar
Trans yağlar, beyin sıhhati üzerinde hasarlı tesire sahip olabilecek bir doymamış yağ cinsidir. Trans yağlar et ve süt mahsulleri gibi hayvansal mahsullerde natürel olarak bulunurken, bunlar evham edilecek cinsten değildir. Evham edilecek cins; hidrojenlenmiş nebatsal yağlar olarak da öğrenilen, endüstriyel olarak üretilen trans yağlardır. Bu suni trans yağlar margarin, atıştırmalık yiyecekler, hazır kekler ve hazır ambalajlı çerezlerde bulunabilir.
Araştırmalar, yüksek ölçülerde trans yağ tüketiminin alzheimer hastalığı, düşük hafıza, düşük beyin hacmi ve öğrenişsel gerilemeye neden olabileceğini gösteriyor. Ancak, bazı çalışmalar trans yağ alımı ile beyin sıhhati arasında bir ilişkinin olmadınğını iddia ediyor. Ancak unutulmamalıdır ki, trans yağların kalp sıhhati ve irin de dahil olmak üzere, sıhhatin bir hayli doğrultuyu üzerinde negatif tesirleri vardır.
4. İşlenmiş yiyecekler
Yüksek oranda işlenmiş yiyecekler ilave şeker, ilave yağ ve ilave tuz kapsarlar. Cips, tatlılar, hazır erişte, koli patlamış darı, mağazadan satın alınan soslar ve hazır yemekler gibi yiyecekler yüksek oranda işlenmiş yiyeceklerdir. Bu gıdalar genellikle kalori bakımından yüksek ve besin öğeleri bakımından düşüktür. Bunlar bütün olarak kilo almanıza neden olan ve beyin sıhhatinizi negatif doğrultuda etkileyebilecek gıda cinsleridir.
İşlenmiş besinlerin beyni negatif doğrultuda etkilemesinin sebeplerinden biri, beyin kaynaklı nörotrofik etken BDNF BDNF denilen bir molekülün yapımını eksiltmektir. Bu molekül, hipokampus dahil beynin muhtelif bölgelerinde bulunur ve uzun süreli hafıza, bilme ve yeni nöronların gelişmesi için ehemmiyetlidir. Bu sebeple, rastgele bir eksiltmenin bu işlevler üzerinde negatif tesirleri olabilir.
Meyveler, sebzeler, kuruyemişler, baklagiller, et ve balık gibi çoğunlukla taze olan gıdaları yiyerek işlenmiş besinlerden sakınabilirsiniz.
5. Aspartam
Aspartam bir hayli şekersiz mahsulde kullanılan suni bir tatlandırıcıdır. İnsanlar genellikle kilo vermeye çalışırken veya diyabet vaziyetinde şekerden sakınmayı seçim ederler. Yaygın olarak kullanılan bu tatlandırıcı, araştırmalar münazaralı olmasına karşın, tutumsal ve öğrenişsel problemlerle ilişkilendirilmiştir.
Aspartam, fenilalanin, metanol ve aspartik asitten yapılır. Fenilalanin, kan-beyin bariyerini geçebilir ve nörotransmiterlerin yapımını bozabilir. Aspartam kimyevi bir stres etmenidir ve beynin oksidatif strese karşı korunmasızlığını artırabilir. En iyi alternatif suni tatlandırıcıları ve fazla şekeri perhizinizden tamamen kesmektir.
6. İçki
Fazla içki tüketiminin beyin üzerinde ciddi tesirleri olabilir. Kronik içki kullanımı, beyin hacminde eksilme, metabolik farklılıklar ve beynin irtibat kurmak için kullandığı kimyevi maddeler olan nörotransmiterlerin bozulmasına neden olur. Alkolizmi olan şahıslar sıklıkla B1 vitamini beceriksizliğine sahiptir. Bu, sırayla Korsakoff belirtisine dönüşebilecek Wernicke ensefalopatisi isimli bir beyin hastalığına yol açabilir. Bu belirti, hafıza kaybı, görme bozukluğu ve tereddütlük gibi neticelere neden olabilir.
Ayrıca, gebelik sırasında içki tüketiminin fetüs üzerinde devirici tesirleri olabilir. Beyni hala büyümekte olduğundan, içkinin toksik tesirleri fetal içki belirtiyi gibi gelişimsel bozukluklara neden olabilir. Gençlerde içki, beyin hala büyümekte olduğu için özellikle hasarlı olabilir. İçki içen gençlerim beyin yapısındaki, işlevindeki ve tutumundaki hareketler hasar görebilir. Bu gidişat özellikle enerji meşrubatları ile karıştırılmış içkili meşrubatlar ile alakalıdır.
İçkinin ek bir tesiri de uyku kumpasının bozulmasıdır. Uyumadan evvel çok ölçüde içki içmek, kronik uyku bozukluklarına yol açabilir. Bununla beraber, ılımlı içki tüketimi tehlikesiz sayılabilir. Genel olarak, özellikle genç veya genç bir erişkin iseniz fazla içki tüketiminden sakınmalı veya tamamen içmekten sakınmalısınız.
Hamileyseniz, tamamen içki içmekten sakınınız.
7. Yüksek civa kapsayan balıklar
Civa hayvansal dokularda uzun müddet saklanabilen ağır metaldir ve nörolojik bir zehirdir. Özellikle uzun ömürlü, yırtıcı balıklar bedenlerinde civa biriktirir. Bu sebeple, özellikle yabani balık çeşitleri oldukça hasarlıdır.
Civa bedene gidikten sonra; beyin, karaciğer ve böbreklerde yoğunlaşarak bedeninin her yerine dağılır. Hamile bayanlarda plasenta ve fetusta da yoğunlaşır. Civa toksisitesi, merkezi asap sisteminin ve nörotransmiterlerin bozulmasına ve beyinde zarara yol açan nörotoksinlerin uyarılmasına neden olur. Civa, çocukların beyin yasaklayabilir ve hücre bileşenlerinin yıkım olmasına neden olabilir. Bu, beyin felci ve değişik gelişimsel gecikmelere ve yetersizliklere yol açabilir.
Çoğu balık ehemmiyetli ölçüde civa kapsamaz. Balıklar yüksek nitelikli bir protein kaynağıdır ve omega 3, B12 vitamini, çinko, demir ve magnezyum gibi bir hayli ehemmiyetli besin kapsar. Bu sebeple, balıkların sıhhatli beslenmenin bir parçası olarak harcanması ehemmiyetlidir. Haftada iki ila üç porsiyon balık yenmelidir. Hamile bayanlar ve çocuklar, ton balığı gibi yüksek civa kapsayan balıklarından sakınmalı veya bunları hudutlandırmalıdır.
Son anekdot
Perhiziniz netlikle beyin sıhhati üzerinde büyük bir tesire sahiptir. Şeker, arıtılmış karbonhidratlar, sıhhatsiz yağlar ve işlenmiş yiyecekler kapsayan bir beslenme biçimi, hafıza ve bilmeye mani olmanın yanı gizeme alzheimer ve demans gibi hastalık tehlikelerini de artırabilir. Gıdalardaki değişik bazı maddeler de beyniniz için risklidir. İçki, büyük ölçülerde harcandığında beyinde büyük zarara neden olurken, deniz mahsullerinde bulunan civa nörotoksik olabilir ve büyümekte olan beyinlere kalıcı zararlar verebilir.
Beyniniz için yapabileceğiniz en iyi şeylerden biri, sıhhatli ve taze yiyecekler bakımından zengin bir perhizi takip etmektir.
Dyt. Serkan Sıtkı Şahin
[email protected]
özel içeriğidir.
